Denk jij bij het schrijven van je teksten ook aan blinden en slechtzienden? Vast niet direct. Als je geen blinden of slechtzienden kent, dan sta je er vaak niet bij stil dat zij ook gebruikmaken van internet en social media. Dan zit jij je bericht op social media leuk op te maken met mooie lettertypes en herkent de voorleessoftware van de slechtziende volger het niet. Ik leg je in dit blog uit hoe dit zit.

Waarom ik over dit onderwerp schrijf

Sinds mijn twaalfde ben ik slechtziend. Ik vertel er online niet heel vaak over, omdat ik niet elke keer wil uitleggen hoe het zit. Een gesprek hoeft wat mij betreft niet altijd over mijn visuele beperking te gaan en wat ik daardoor zoal niet kan. Ik bekijk de wereld graag van de positieve kant en benadruk daarom liever wat ik wel doe. Een motto wat een goede vriend van mij ook vaak gebruikt en ik zelf ook graag naleef is: “meedoen waar mogelijk, aangepast waar nodig”. Ik doe gewoon wat ik kan doen en wat mij niet lukt doe ik niet of besteed ik uit aan anderen.

Blinden en slechtzienden zijn ook online

Soms hoor ik nog: “Hoe doe je dat dan?”, “Dat kun jij toch niet lezen?”, “Hoe kunnen blinden en slechtzienden internetten/e-mailen/op social media?”. Tegenwoordig kunnen blinden en slechtzienden heel goed meedoen op internet. Er zijn hulpprogramma’s die voor vergroting en spraak (het voorlezen van de tekst) zorgen, maar ook voor het omzetten naar braille als er een brailleleesregel gekoppeld is aan de computer. Ook op smartphonegebied is er tegenwoordig veel mogelijk. Ik zal hieronder mijn eigen ervaring vertellen, want ik weet zelf het meeste van de apparaten en programma’s waar ik het meeste mee werk.

Lees ook dit blog waarin ik vertel hoe blinden en slechtzienden online tekst kunnen lezen.

Zelf gebruik ik mijn iPhone om (langere) teksten te lezen. De meeste blinden en slechtzienden die ik ken kiezen voor een iPhone, omdat deze standaard al toegankelijkheidsopties heeft. Zo kun je makkelijk vergroten, contrasten instellen en hem koppelen met een brailleleesregel, maar ook zit er de functie VoiceOver in. Als de VoiceOver aanstaat, leest hij alles voor wat je aantikt op het scherm. Ik gebruik de VoiceOver-functie vooral om langere teksten te lezen zoals mails, blogs, maar ook berichten op Facebook. In WhatsApp gebruik ik het alleen bij langere appjes, want ik heb de letters op mijn iPhone ook groter ingesteld en kan daardoor korte appjes en mails ook nog wel lezen met mijn zicht.

Leuke lettertypes

Sinds de zomer van 2019 kom ik steeds vaker gekke lettertypes tegen op Facebook. Alhoewel, ik kwam ze eerst niet tegen, want mijn spraak (VoiceOver) las ze niet voor. Ik kwam erachter doordat ik het idee had dat zinnen niet klopten en niet lekker liepen. Dan vraag ik me als tekstcorrector af of er iets verkeerd geschreven is of woorden zijn vergeten en ga ik met mijn zicht nog even kijken of de tekst wel klopt. Toen kwam ik erachter dat de woorden of zinnen die ik miste in een ander lettertype stonden. Soms wordt het enkel gedaan met een titel of eerste regel, maar soms staat een half bericht in zo’n ‘leuk’ lettertype. Ik miste namelijk ook weleens informatie over een evenement, zoals de datum of locatie. Vaak is dat de belangrijkste informatie en is het niet handig als je die mist.

Ook op LinkedIn kwam ik namen tegen die in een krullerig lettertype waren geschreven en ook vaker woorden en zinnen in een ander lettertype, net als op Facebook. Er werd namelijk regelmatig geen naam voorgelezen, dus ik ging kijken en zag dat de naam in zo’n ‘leuk’ lettertype stond. Wat ik wel hoorde? “              heeft een bijdrage gedeeld”. Waar er als ik iets heb gedeeld zou worden voorgelezen: “Marrit Postma heeft een bijdrage gedeeld” En ik weet toch wel graag van wie een bijdrage komt. Als je met iemand in gesprek bent weet je ook graag wie er voor je staat, toch? (Al mis ik ook af en toe wie er ‘hoi’ roept tijdens het voorbijfietsen, omdat ik diegene dan niet meteen herken op alleen de stem en het gezicht zo snel niet kan zien.)

Hieronder even een voorbeeld van een aantal woorden en zinnen die ik tegenkwam op Facebook. Ik heb ze even in een berichtje geplakt en zelf gepost. Overigens alleen zichtbaar voor mijzelf, zodat ik het kon gebruiken voor in dit blog als voorbeeld. Ik wil namelijk geen bedrijven of mensen ‘te kakken’ zetten omdat zij toevallig een tijdje deze lettertypes hebben gebruikt. Negatief in het nieuws komen is niet leuk, ook al kun je er iets van leren. In onderstaand voorbeeld van mij is alleen mijn eigen eerste zin herkenbaar voor de VoiceOver en het vraagteken na het eerste zinnetje in een ander lettertype. Ik hoor dus: “Om te testen en als slecht voorbeeld.                                                      ?                                        “

Op LinkedIn plaatste ik daarom op zaterdag 16 mei 2020, ergens halverwege de middag, een bericht om te vertellen dat ik regelmatig informatie mis. Hieronder mijn bericht zoals het op LinkedIn stond. Ik heb hetzelfde bericht daarna op dinsdag 19 mei 2020 ’s ochtends ook gedeeld op mijn Facebookpagina. Het bericht is op beide platformen veel gedeeld en er is ook veel gereageerd (zowel in duimpjes, hartjes en dergelijke als in opmerkingen).

Gebruik jij regelmatig een ander lettertype op social media, omdat je graag wilt opvallen of omdat je dat mooi vindt? Dan wil ik je graag meegeven dat die lettertypes niet worden herkend en dus ook niet worden voorgelezen door voorleessoftware voor blinden en slechtzienden. Zelf ben ik slechtziend en gebruik ik voornamelijk de VoiceOver op de iPhone om berichten te lezen op social media. Ik kan als ik het idee heb iets te missen wel even kijken of er toch iets stond, waardoor ik dan zie dat er iets in een ander lettertype staat. Veel andere slechtzienden en blinden zien dit niet en missen dus (veel) informatie. Ik zie zelfs mensen die hun naam in een ander lettertype zetten op LinkedIn, waardoor de hele naam niet wordt voorgelezen, terwijl het wel leuk is om te weten van wie een bijdrage komt. Overigens worden ook alle opsommingstekens en andere emoticons zoals vinkjes en sterretjes elke keer voorgelezen. Soms ook wel irritant als je die in namen voorbij ziet komen, maar ik snap dat dat ‘leuk’ is. Leuk als je dit wilt delen, want veel mensen weten dit nog niet. Ik heb al regelmatig mensen op Facebook verteld dat ik informatie mis doordat een deel van de tekst in een ander lettertype stond. #digitaletoegankelijkheid #leesbaarheid #toegankelijkheid #blind #slechtziend

Waar komen die lettertypes vandaan?

Van verschillende ondernemers hoorde ik dat hier verschillende ‘tekstgenerators’ voor zijn. De lettertypes worden gebruikt om op te vallen tussen alle berichten in standaardlettertypes. Ik dacht eerst dat het vooral van Instagram kwam en de berichten doorgeplaatst worden. Zelf gebruik ik Instagram niet zo vaak. Ik vind Facebook en LinkedIn wel voldoende. Ik heb iemand eerder gewezen op een tekst die zij had gedeeld en die ik niet kon lezen en heb haar even gevraagd hoe ze die tekst maakte. Zij gebruikte IG linebreak caption generator. Ze vertelde me ook dat je daarmee witregels kunt maken in posts op insta en daar een functie in zit voor vet en schuin.

Oude apparaten en ‘leuke’ lettertypes

Ook op oude apparaten zijn deze leuke lettertypes niet goed leesbaar. Hier kwam ik achter dankzij Jessica Langenhoff, waarmee ik contact kreeg dankzij mijn LinkedIn-bericht. Zij ziet op haar oude tablet de teksten niet, maar alleen maar XXXXX. Ook zij mist dus informatie als mensen deze teksten opmaken. Zie onderstaande twee schermafbeeldingen die ze mij toestuurde voor een voorbeeld.

Vragen die ik kreeg:

Vet en cursief

Onder mijn bericht en ook onder het gedeelde bericht werd gevraagd of vet en cursief ook worden voorgelezen of ook niet werden herkend. We hebben het meteen getest, iemand heeft gereageerd met cursieve tekst en vetgedrukte tekst. Dit werd ook niet voorgelezen door de VoiceOver.

Welk lettertype dan wel?

Een andere vraag die ik kreeg was welk lettertype wel herkend wordt. Ik weet niet welk lettertype het is. Maar gebruik gewoon het standaard lettertype wat al in het social media-kanaal verschijnt als je daar typt. Dat wordt gewoon herkend en voorgelezen. Teksten die je in een word-document schrijft en daarna kopieert en plakt worden gewoon gepubliceerd in het lettertype van het social media-kanaal dat je op dat moment gebruikt, dus worden ook gewoon herkend en voorgelezen.

Hoe zit dat op websites dan?

Ik kreeg ook de vraag of vet, cursief en andere lettertypes op websites wel worden voorgelezen. Zoals je ziet gebruik ik in mijn blog ook gewoon vetgedrukte en cursieve tekst. Als dit niet voorgelezen zou worden zou ik het zelf ook niet gebruiken. Vet en cursief wordt gewoon voorgelezen, als je het op de standaardmanier vet en cursief maakt. Als je een tekst bewerkt in WordPress (en vaak ook in andere websites) kun je de tekst selecteren en in het bewerkingsmenu op een schuine I of een vette B klikken om de tekst aan te passen. Ik zou voor de leesbaarheid van je website niet te kriebelige en sierlijke letters gebruiken, want ook mensen die gewoon goed zien hebben daar soms al moeite mee. Er schijnen zelfs lettertypes te zijn die het best te lezen zijn voor mensen die dyslexie hebben, maar daar heb ik mij verder niet in verdiept.

Zoekfunctie en namen

Er was ook een reactie van iemand die haar naam in een leuk lettertype had gezet en daarna op zichtzelf had gezocht in LinkedIn. Doordat haar naam in een ander lettertype stond en niet herkend werd, kon ze ook niet gevonden worden op LinkedIn. Dus nog een goede reden om je naam niet in een ander lettertype te zetten.

Leuk als je dit blog deelt met anderen, zodat er meer bewustwording komt over (on)toegankelijke communicatie.

Dit blog is geschreven op 21-05-2020 en voor het laatst bijgewerkt in oktober 2023.